Halk Sanatları Vakfı/Derneği

Halk Sanatları Derneği, Kıbrıs Türklerinin kurduğu ilk folklor derneği olarak bilinmektedir. Genelde Kıbrıs, özelde Kıbrıs Türk folklorunu araştırmak, yaymak ve zenginleştirmek; toplum yararına eğitsel, kültürel faaliyetlerde bulunmak ve halkın öz değerlerine sahip çıkmayı amaçlayan bir kuruluş olarak 23 yıl sürekli etkinlikler düzenlemiştir.

Kurulduğu günden başlıyarak tüm çalışmalarını gönüllülük temelinde yürütmüştür. Her meslekten ve her yaştan üyesi olan dernek, halkdansları öğretimi yanısıra, alan araştırması, halk şarkıları, oyun ve müzik derlemeleri, tiyatro, bilimsel toplantı, folklorik sergi, kitap-dergi yayını ve çocuklara, gençlere yönelik bir çok etkinlği başarı ile gerçekleştirmiştir.

Halkdansları üzerinde ilk bilimsel çalışmaları yapan ve yayınlayan dernek, otantik halkdansları yanında stilize halk danslarını da folklorumuza kazandırmış ve sahnelemiştir. Her yaşta oyuncunun görev aldığı ekipler, her yıl yurtiçi ve yurtdışında çeşitli festivallerde pek çok gösteriler yapmıştır. Giyisileri ve dans figürleri ile genelde otantik bir gösteri anlayışına sahip olan dernek, oyun müziklerinde de aynı anlayışla hareket etmiştir.

Kıbrıs’ta halen oynanmakta olan Sarhoş Zeybeği, Abdal Zeybeği, Karşılamalar, Susta, Mandra, Garutsari, Bardak Oyunu, Bıçak Oyunu, Mendil Oyunu, Fistukya gibi oyunları köylerde yaptığı araştırmalar sonucunda derleyerek, sahnelemiş ve folklorumuza kazandırmıştır.

Gösterilerinde halkdansları ezgilerini ve halk şarkılarını “otantik” ve “çoksesli” olarak izleyenlerin beğenisine sunan ve yorumlayan dernek, araştırmalarında bulduğu pek çok dans ve şarkının notalarını, 1986 yılından beri yayınlanmakta olan Halkbilimi Dergisi’nde yayınlamıştır.

1980’li yıllarda halk ezgilerini çok sesli olarak seslendirmek üzere HASDER Oda Müziği Topluluğu isimli bir topluluk kurmuş ve Fincanlar, Kebapçıların Şişi, Münüsem gibi şarkıları çok sesli olarak seslendirerek çeşitli gösteriler yapmıştır. Daha sonra bu şarkıları bir kasette toplayarak müzikseverlerin hizmetine sunmuştur.

Halkdanslarının yaygınlaşması için 1981 yılından itibaren Lefkoşa dışındaki yerleşim birimlerinde oluşturulan çeşitli kültür sanat derneklerine (Güsad, Des-Der, Gisad, KSD, Akdoğan Sanat.Derneği., Vadili Sanat.Derneği., Cis-Der. gibi) kuruluşları aşamasında ve diğer etkinliklerinde yardımcı ve destek olmuştur.

1980’li yıllarda gerçekleştirilen yüzün üzerindeki alan araştırması, Kıbrıs Türklerinin kurumsal olarak gerçekleştirdiği ilk ciddi folklor araştırma çalışmaları olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmalar, Kıbrıs Türklerinin kimliklerini ve folklorlarını yeniden sorgulamaları için bir olanak yaratmıştır. Bu araştırmalar sonucunda, Kıbrıs Türklerinin geçmişte üretimde kullandıkları araç-gereçler toparlanıp “Arayış Folklor Sergisi” adı altında sergilenmiştir. Daha sonra yine yapılan araştırmalar sonucunda toplanan bilgilerle “Kıbrıs El işleri Sergisi” ve “Sele-Sesta Sergisi” gibi sergiler düzenlenerek yerli ve yabancı folklor severlerin beğenisine sunulmuştur.

Araştırmalarda elde edilen verilerle, Kuzey Kıbrıs’ta amatör anlamda ilk folklor arşivi Has-Der tarafından oluşturulmuştur.

HASDER ülkemizde düzenlenen uluslararası ilk festival olan “I.Uluslararası Halkoyunları Festivali”ni 1986 yılında, Turizm ve Kültür Bakanlığı ile birlikte düzenlemiştir. Yine ülkemizde düzenlenen ilk uluslararası çocuk festivali olan “I. Uluslararası Çocuk ve Barış Festivali”ni 1995 yılında, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı ile birlikte organize etmiştir.

HASDER Tiyatro Kolu geleneksel folklor motifleriyle zenginleştirilmiş oyunlar sahneleyerek, ülkemizde ilk kez halkdanslarını, bir tiyatro oyunu içinde sergilemiştir. Bu oyunlardan bazıları “Köyden Şehere Merhaba” , “Büyücü Kadın” , “Sünnet” ve “Kız Seni Orakta Gördüm” ismiyle sahnelenmiştir. Tiyatro Kolu, bu oyunlar yanında “Günün Adamı” ve “Limnidi Ateşinden Bugüne” isimli çağdaş oyunlar da sahnelemiştir.

Folklor araştırmaları ve çalışmalarına öncülük yapan HASDER, 1983 yılından itibaren her yıl düzenlemekte olduğu “Halkbilimi Sempozyumları” ile halkdanslarını, gelenek ve göreneklerimizi bilimsel olarak tartışmaya açmıştır. Bugüne kadar yerli, yabancı pek çok araştırmacı bu sempozyumlarda bildiri sunmuştur.

İlk dört sempozyumda sunulan bildiriler Turizim ve Kültür Bakanlığı tarafından 1986, 1996 ve 2002 yıllarında “Halkbilimi Sempozyum Bildirileri adıyle kitap halinde yayınlanmıştır. Ayrıca tüm sempozyumlara sunulan bildiriler, 1986 yılında yayın hayatına başlayan HASDER’in yayın organı “Halkbilimi” dergisinde yayınlanmıştır.

Halkbilimi Dergisi, Kıbrıs Türkleri tarafından Kıbrıs’ta yayınlanan ilk Türkçe folklor dergisidir ve 1986 yılından beri yayın hayatına devam etmektedir.

HASDER bugüne kadar yapmış olduğu tüm bu çalışmalarından dolayı, ülke içinde ve ülke dışında pek çok ödül almıştır. Bugün Kıbrıs Türk örgütleri arasında en çok ödül alan kuruluş olarak dikkat çeken HASDER, “Türk Bankası Kültür Sanat Ödülü (1986)”, “Necati Özkan Vakfı Kültür Sanat Ödülü (1994)”, “Motif Folklor Dergisi (Türkiye) Folklor Hizmet Ödülü (1999)”, “Folklor Araştırmaları Kurumu (Türkiye) Folklor Hizmet Ödülü (2000)” ve “KITOB 2. Green Olive Özel Turizm Ödülü (2004)” yanında, ülke içinde ve dışında halk dansları ve halk şarkıları yarışmalarında da pek çok ödül kazanmıştır.

1992 yılından itibaren kendisi de ödül veren bir kurum olan HASDER, Kıbrıs’ta folklor alanında yararlı çalışmalar yapanları “Halkbilimi Hizmet Ödülü” ile ödüllendirmektedir.

Folklor ve kültür alanında düzenlediği pek çok başarılı etkinlik ile toplumda saygı duyulan bir kurum olmayı başaran HASDER, çocuklara yönelik olarak da 1987 yılından itibaren her yıl masal anlatma geleneğini yaşatmak için, “Çocuk ve Masal Şöleni” düzenlemektedir.

HASDER, 1999 yılından itibaren kendini yenileyerek ve yeniden yapılandırarak, profesyonel bir sivil toplum örgütü olmak için yeni projeler üreterek, hayata geçirmiştir. Bu projelerden biri olan Halk Sanatları Enstitüsü , Birlesmis Milletler Proje Hizmetleri Ofisi araciligi ile Amerika Birlesik Devletleri halkı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından sağlanan hibe ile desteklenerek kurulmuştur.

HASDER’e ait kar amacı gütmeyen bir sivil toplum işletmesi olan Halk Sanatları Enstitüsü, Kıbrıs’a özgü renk, desen ve motiflerin kullanıldığı el sanatlarını üretmeyi, sergilemeyi, satmayı ve bu alanda kurslar düzenleyerek yaygınlaştırmayı amaçlamaktadır.

Geleneksel el sanatlarımız arasında önemli bir yeri olan Ahşap Oymalı Ev Mobilyası ve Ahşap Oymalı Ceyiz Sandığı üretimi, Sele-sesta ve Örgü İşleri, Geleneksel El Dokuması Kumaş üretimi, İpek Böceği Kozası İşleri, Geleneksel Kostüm ve Nakış İşleri Enstitü atölyelerinde tümüyle Kıbrıs’a özgü geleneksel teknikler kullanılarak üretilmektedir. Üretilen turistik el yapımı hediyelik eşyalar, atölyelerin de yer aldığı yine ayn binada sergilenmekte ve satılmaktadır.

HASDER’in gerçekleştirdiği bir diğer proje olan Kıbrıs Folklor Arşiv ve Kütüphanesi , yine Birleşmiş Milletler Proje Hizmetleri Ofisi aracılığı ile Amerika Birleşik Devletleri halkı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından sağlanan hibe ile desteklenerek kurulmuştur. 2002 yılından itibaren toplumun hizmetine sunulan 5000 kitap, 10 000 civarında belge, fotoğraf ve 1980’li yıllarda HASDER tarafından gerçekleştirilen köy araştırmalarında kaydedilmiş 500 civarında ses ve video bandının yer aldığı Kıbrıs Folklor Arşiv ve Kütüphanesi’nde tasnif ve bilgisayar ortamına aktarma çalışmaları halen devam etmektedir. Kar amacı gütmeyen bir sivil toplum işletmesi olarak çalıştırılan bu kuruluşa gelir sağlamak amacıyla yine aynı binada bir de Bilgisayar Eğitim Merkezi kurulmuştur. Yetişkin ve çocuklara yönelik ücretli kursların düzenlendiği bu merkezden elde edilen gelir, Kıbrıs Folklor Arşiv ve Kütüphanesi’nin yaşatılması için kullanılmaktadır.

HASDER’e bağlı diğer kuruluşlar olan Gençlik Kulübü ve Çocuk Kulübü ’nde çalışmalar, tümüyle gönüllülük esasına göre sürdürülmeye devam etmektedir. 200 civarında çocuk ve genç üyesi bulunan bu kulüplerde halkdansları, koro, çevre, tiyatro, sinema, tüketici ve vatandaşlık hakları konularında çalışmalar yapılmakta, etkinlikler düzenlenmektedir.